1965. Ο Βασίλης Γεωργιάδης, ένας σκηνοθέτης που τίμησε τον όρο “επαγγελματίας” όσο κανείς άλλος, επιστρέφει στην ελληνική
κινηματογραφική σκηνή με μια ταινία-ύμνος στο Ελληνικό “Γουέστερν”. Τίτλος της, Το Χώμα Βάφτηκε Κόκκινο. Μια ιστορία που διαδραματίζεται στο θεσσαλικό κάμπο γύρω στα 1911, λίγο πριν τον μεγάλο ξεσηκωμό των ακτημόνων της θεσσαλικής γης εναντίον των ελλήνων τσιφλικάδων.
Φοβερή διάπλαση χαρακτήρων, “γερά χτισμένοι” με μαεστρικό τρόπο, υπέροχη ανάμιξη φανταστικών και πραγματικών γεγονότων, σταδιακή κορύφωση του δράματος και λύτρωση ως αρχαία τραγωδία, σηματοδοτούν την απαρχή για μια ταινία ασφαλώς πολύ υψηλών προδιαγραφών και…προσδοκιών! Αυτό το υπέροχο σενάριο, είναι γραμμένο από τον Νίκο Φώσκολο και σηματοδοτεί την μετέπειτα, απόλυτα επιτυχημένη συνεργασία του με τη “Φίνος Φίλμ”. Μια ιστορία με πολλές αλληγορίες και συμβολισμούς, άνοιγε μεγάλους ορίζοντες στον καλλιτέχνη Γεωργιάδη να μεγαλουργήσει, αρκεί να είχε στα χέρια του πολύ καλό ανθρώπινο “υλικό” και μεγάλη υποστήριξη. Τα είχε και τα δύο… Άλλωστε, ο Γεωργιάδης με τον Φώσκολο δεν ήταν η πρώτη φορά που συνεργάστηκαν. Ήξεραν πολύ καλά ο ένας τον άλλον μέσα απ τις ταινίες που έδωσε η συνεργασία τους, όπως η Φλογέρα Και Αίμα, Η Οργή, Ο Τσακιτζής… Και τούτη δώ η συνεργασία, η οποία βρισκόταν κάτω από την υποστήριξη ενός δυναμικού τραστ κινηματογραφικών παραγωγών, αναμενόταν ως η πλέον καλύτερη και για τους δύο.
Εκείνη η χρονιά υπήρξε μια χρονιά-σταθμός για την ελληνική κινηματογραφική βιομηχανία. Οι δύο μεγαλύτερες κινηματογραφικές εταιρείες που συναγωνίζονταν η μία την άλλη σε ποιότητα ταινιών, η “Φίνος Φίλμ” και η “Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης”, ενώνονται σε κοινοπραξικό τραστ για να δημιουργήσουν, όπως έλεγαν, μια νέα “αυγή” στο χώρο του Ελληνικού σινεμά. Άσχημα “μαντάτα” για τους…μικρούς και ανεξάρτητους δημιουργούς, που φοβόταν πλέον ανοιχτά ότι αυτοί οι δύο θα ήλεγχαν πλήρως το χώρο και δεν είχαν και πολύ άδικο.
Ο επικεφαλής του τραστ, Φιλοποίμην Φίνος με τον αντιπρόεδρο Βίκτωρα Μιχαηλίδη, στην συνέντευξη τύπου που δόθηκε στο ξενοδοχείο ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΤΑΝΙΑ, δήλωσαν μεταξύ άλλων οτι είναι αποφασισμένοι να προχωρήσουν σε καινοτομίες που θα δώσουν μεγάλη ώθηση στο χώρο, με νέες σύγχρονες τεχνικές και αυστηρή επιλογή σεναρίων. “…θα επιλέγουμε τα καλύτερα απ’ τους…καλύτερους” είπε ο Φιλοποίμην, έχοντας από κάτω ένα “μουδιασμένο” κοινό, που δεν ήξερε αν θα έπρεπε να χαρεί ή να …αποδοκιμάσει! Το σίγουρο ήταν πως το “τραστ” αυτό είχε ως πρώτη του επιδίωξη να “ελέγξει” πάνω απ’ όλα τους ηθοποιούς-στάρ της εποχής, που έφταναν στο σημείο να…ζητούν και ποσοστά απ’ τις ταινίες τους (λέγε με Αλίκη Βουγιουκλάκη)! Το άλλο σίγουρο ήταν οτι το γεγονός της ανάληψης της προεδρίας απ τον Φιλοποίμενα Φίνο, μόνο καλό θα μπορούσε να κάνει στον τομέα της τεχνικής και της ποιότητας των εμπορικών ταινιών, στηρίζοντας παράλληλα και τον καλλιτεχνικό κινηματογράφο και τους οπαδούς του. Αυτή τουλάχιστον ήταν η επιδίωξη του, όπως είπε. Τα υπόλοιπα, θα τα φρόντιζαν άλλοι.
Στο μεταξύ, ο Φώσκολος είχε ήδη καταθέσει το σενάριο στον Φίνο, περιμένοντας έγκριση απ’ τον ίδιο αλλά το γεγονός της κοινοπραξίας, είχε πάει το θέμα λίγο πίσω. Η κοινοπραξία γίνεται και το πρώτο προϊόν της, η παρούσα ταινία. Ο Φίνος, που είχε τον πρώτο λόγο σε θέματα οργάνωσης της παραγωγής και του τεχνικού μέρους της, βρίσκει υπέροχο το σενάριο του Φώσκολου και καλεί λοιπόν τον Γεωργιάδη να το μετουσιώσει σε ταινία. “Δε θα δυσκολευτείς καθόλου”, του είχε πεί ο μεγάλος Οραματιστής, “ο Νικόλας (Φώσκολος) έχει ήδη ντεκουπάρει το σενάριο”. Ο Γεωργιάδης όμως, διαβάζοντάς το, είχε άλλα σχέδια, πολύ πιο διαφορετικά απ το ντεκουπάζ του…Νικόλα. Κι αυτό φάνηκε στο αποτέλεσμα. Ακριβή η παραγωγή, με δεκτές όλες τις εισηγήσεις του Γεωργιάδη, με το 90% των γυρισμάτων σε απόλυτα φυσικούς χώρους και πολύ “δυνατά” ονόματα.
Οδυσσέας Χορμόβας ο Νίκος Κούρκουλος, το πλέον δυνατό “χαρτί” που δίνει μια ερμηνεία “οσκαρικών” προδιαγραφών και που σηματοδοτεί μ’ αυτό το έργο μια 10χρονη αποκλειστική συνεργασία με τη “Φίνος Φίλμ”, Ρήγας Χορμόβας ο Γιάννης Βόγλης, Ειρήνη Ζήση η Μαίρη Χρονοπούλου, γερο-Χορμόβας ο “απόλυτος” Μάνος Κατράκης, Μαρίνος Αντύπας ο Νότης Περγιάλης. Εμφανίζονται επίσης σε μικρούς, αλλά χαρακτηριστικούς ρόλους και οι Φαίδων Γεωργίτσης, Άγγελος Αντωνόπουλος, Ελένη Κριτή, Ζέτα Αποστόλου, Bάσος Ανδρονίδης και Νίκος Κούρος.
Η υποβλητική ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι δημιούργημα του Νίκου Δημόπουλου, ενώ η φοβερή συμφωνική μουσική είναι σύνθεση του Μίμη Πλέσσα, μια μουσική που “απογειώνει” την ταινία, δίνοντας πολλές φορές “γερές” δόσεις έντονης συναισθηματικής φόρτισης…
Η ταινία “βγαίνει”, ακολουθούμενη από διθυραμβικές κριτικές, στους ελληνικούς κινηματογράφους και έρχεται δεύτερη σε εισιτήρια και τα πρώτα μηνύματα απ το περίφημο τραστ Φίνου-Δαμασκηνού-Μιχαηλίδη να είναι κάτι παραπάνω από ενθαρρυντικά.
Σειρά έχουν οι Κάννες, όπου προβάλλεται εκτός συναγωνισμού, τερτίπι των παραγωγών να μην έρθει η ταινία σε…κατά μέτωπο αντιπαράθεση με τη γαλλική Νουβέλ-Βάγκ και τις άλλες ταινίες που προβλήθηκαν. Βλέπεις, τη χρονιά εκείνη υπήρχε τρομερός συνοστισμός αριστουργημάτων που θα προβάλλονταν, όπως το Ένας Άνδρας και μια Γυναίκα του Claude Lelouche, ο Δόκτωρ Ζιβάγκο του David Lean, Καμπάνες Τα Μεσάνυχτα του Orson Welles κ.α.
Η Αμερικάνικη Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών όμως (ή αλλιώς ο Θείος… Όσκαρ), δεν αφήνει την ταινία να περάσει απαρατήρητη. Το “Blood on the Land”, όπως ήταν και ο Αγγλικός της τίτλος, κάνει θριαμβευτικό πέρασμα απ τις αίθουσες της Νέας Υόρκης και του Σικάγο, οι κριτικές που την ακολουθούν απίστευτα κολακευτικές (η κριτικός του “Chicago Today” Cristi Newton μάλιστα γράφει επί λέξει: “Mα αυτοί οι Έλληνες έχουν βαλθεί τον τελευταίο καιρό να μας “διδάξουν” κινηματογράφο; Δεν εξηγείται αλλιώς αυτή τους η απίστευτη άνοδος τα τελευταία χρόνια! Πρώτα η “Ηλέκτρα”, μετά ο “Zorba the Greek”, τώρα το “Βlood on the Land”! Πού έκρυβαν όλα αυτά τα “διαμάντια”, αυτούς τους σκηνοθέτες, αυτούς τους ηθοποιούς! Εκπληκτη παρακολουθούσα το “Blood on the Land” και νόμιζα πως βρισκόμουν μπροστά με μια νέα τάση νεο-Γουέστερν, αυτή του Ethnic Western! Yποκλίνομαι στο νέο Ελληνικό Κινηματογράφο και τους δημιουργούς του!”) Η πρόκριση – Nomination for Oscar Best Foreign Film 1966 και το Ειδικό Δίπλωμα καταφθάνουν στα γραφεία της οδού Χίου, γεμίζοντας με υπερηφάνεια τους δημιουργούς Βασίλη Γεωργιάδη και Νίκο Φώσκολο, τους παραγωγούς Φιλοποίμενα Φίνο και Βίκτωρα Μιχαηλίδη, τους ηθοποιούς και όλους τους συντελεστές.
Ο Φίνος δακρύζει γι άλλη μια φορά αγκαλιάζοντας σφιχτά το alter ego του, τη γυναίκα του Τζέλλα, βλέποντας πλέον οτι ο αγώνας και οι προσωπικές του θυσίες δίνουν καρπούς.
Αυτός όμως που κυριολεκτικά πετούσε απ’ τη χαρά του, δεν ήταν άλλος απ’ τον Νικόλα τον Φώσκολο! Ούτε και ο ίδιος καλά-καλά δεν μπορούσε να πιστέψει, ότι από δικό του σενάριο, η ταινία που “γεννήθηκε” έφτασε μέχρις εκεί!
Το “Blood on the Land” δεν είχε όμως και μεγάλη τύχη για το πολυπόθητο Αγαλματίδιο… Αυτή τη φορά, δεν υπήρχε κάν η – έστω – υποτιθέμενη υποστήριξη μιας μεγάλης Αμερικάνικης εταιρείας, όπως στην Ηλέκτρα (United Artists), παρ ότι δεν είχε αξιόλογες ταινίες για αντιπάλους. Μπορώ να πω ότι ΑΔΙΚΗΘΗΚΕ και ΚΑΤΑΦΩΡΑ από τον Θείο Όσκαρ! Οι αντίπαλοί της, οι Ιστορίες Φαντασμάτων του Masaki Kobayashi (Ιαπωνία), Αγαπημένε Μου Γιόχαν του Lars-Magnus Lindgren (Σουηδία), Γάμος Αλα…Ιταλικά του Vittorio De Sica (Ιταλία) -που ήταν και το φαβορί – και το Μαγαζάκι της Κεντρικής Οδού των Jan Kadar και Elmar Klos (Τσεχοσλοβακία), δεν ήταν τα…μεγαθήρια που θα μπορούσε να φοβηθεί κανείς. Εκτός ίσως απο την ταινία του De Sica, όλες οι υπόλοιπες ήταν απόλυτα ανταγωνίσιμες.
Κι όμως… Ο τελικός νικητής, το Μαγαζάκι της Κεντρικής Οδού, που λογιζόταν ως το …απόλυτο αουτσάιντερ, βγαίνει απ την αίθουσα τελετών με το Αγαλματίδιο ανά χείρας, απλά επειδή…υποστηρίχθηκε ανελέητα από την Columbia Pictures που είχε τα δικαιώματα προβολής στην Αμερική, κάνοντας την Ακαδημία να …σκεφτεί περισσότερο το πόσο βολική θα μπορούσε να είναι μια έμμεση αντικομμουνιστική προπαγάνδα, μέσω των μηνυμάτων που απορρέανε από την ταινία των Καντάρ και Κλός.
Έτσι, άφησαν έξω την κατά πολύ ανώτερη ταινία του Βασίλη Γεωργιάδη και την – ισάξιά της – του Virttorio De Sica…
Ο Θείος Οσκαρ μας “κλέβει” γι άλλη μια φορά…